Çene ağrısı, baş ağrısı, dişlerde aşınma ve sabah yorgunluğu? Bunlar bruksizmin en sık belirtileridir. Art Dent Klinik’te bruksizmi çok yönlü değerlendirerek (kas, eklem, diş) kişiye özel ve kanıta dayalı tedavi planları oluşturuyoruz.
Bruksizm Nedir?
Bruksizm; dişlerin istemsiz ve aşırı sıkılması veya gıcırdatılması ile karakterize bir parafonksiyonel (normal dışı) alışkanlıktır. İki ana tip görülür:
- Uykuda bruksizm: Genellikle fark edilmez; sabah çene yorgunluğu/ağrısı tipiktir.
- Uyanık bruksizm: Stres ve yoğun konsantrasyon anlarında dişleri sıkma eğilimi.
Tedavi edilmezse mine-dentin aşınması, çatlaklar, dolguların kırılması, çene eklemi (TME) yakınmaları ve kas ağrıları gelişebilir.
Belirtiler ve Bulgular
- Sabahları çene kaslarında ağrı/sertlik, kulak çevresi hassasiyeti
- Baş ağrısı, özellikle şakak ve alın bölgesinde
- Dişlerde aşınma (attrisyon), çatlak çizgiler, hassasiyet
- Dolguların/kronların kırılması veya gevşemesi
- Çene ekleminde ses (klik, krepitasyon) ve açma-kapamada kısıtlılık
- Uyku partnerinin duyduğu gıcırdatma sesi
Nedenler ve Tetikleyiciler
Bruksizm tek bir nedene bağlı değildir; genellikle çok faktörlüdür:
- Stres, anksiyete ve uyku düzensizlikleri
- Kafein/nikotin/alkol tüketimi, bazı ilaçlar
- Kapanış (oklüzyon) dengesizlikleri (tek başına nadiren ana nedendir)
- Kas-iskelet sorunları, boyun-sırt postür bozuklukları
- Reflü ve solunum problemleri (eşlik edebilir)
Tanı ve Değerlendirme
- Ayrıntılı öykü: Semptomlar, tetikleyiciler, gece-gündüz paterni.
- Klinik muayene: Kas palpasyonu (masseter, temporal), TME değerlendirmesi, ağız içi aşınma analizi.
- Isırma/kapanış analizi: Noktasal yükler ve parafonksiyon izleri.
- Gerekirse görüntüleme: Panoramik röntgen; eklem veya kas kaynaklı şüphede ileri değerlendirme.
- Risk sınıflaması ve hedef belirleme: Ağrı kontrolü, diş dokusunun korunması, uyku kalitesinin iyileştirilmesi.
Tedavi Seçenekleri
Tedavi, bruksizmin tipine, şiddetine ve eşlik eden bulgulara göre kombine planlanır.
1) Oklüzal Splint (Gece Plağı)
- Amacı: Dişleri ve restorasyonları korumak, kas aktivitesini dengelemek, eklem yükünü azaltmak.
- Türleri: Stabilizasyon (MI) splinti, kas gevşetici splintler, ileri tasarımlar (vakaya özel).
- Süre: Genellikle gece kullanımı; bazı gündüz vakalarında kısa dönem gündüz kullanımı.
2) Botulinum Toksini (Masseter/Temporalis)
- Amacı: Aşırı kas aktivitesini azaltarak ağrıyı ve diş sıkma gücünü düşürmek.
- Etkisi: 3–6 ay sürer; doz ve bölge kişiye göre belirlenir. Gerektiğinde tekrarlanır.
3) Fizyoterapi ve Manuel Terapi
- Kas germe, tetik nokta çalışmaları, TME mobilizasyonu, kuru iğneleme (uygun endikasyonda) ve postür egzersizleri için fizyoterapist iş birliği.
4) Davranışsal ve Uyku Hijyeni Yaklaşımları
- Bilinçli farkındalık (biofeedback, hatırlatıcılar) ve stres yönetimi
- Gece rutini, ekran maruziyetinin azaltılması, kafein/nikotin kısıtlanması
5) Oklüzal Düzenleme ve Restoratif İyileştirmeler
- Lokal yüksek temasların rötuşu (gerekliyse ve sınırlı)
- İleri aşınmalarda kompozit onarımlar, onley/overlay veya kron planlaması
Not: Tek başına geniş kapsamlı kapanış düzeltmeleri bruksizmin ana çözümü değildir; karar multidisipliner değerlendirme ile verilir.
Tedavi Akışı Art Dent Klinik’te
- Muayene & kayıt: Fotoğraf, oklüzyon analizi, kas/TME değerlendirmesi
- Hedeflerin belirlenmesi: Ağrı kontrolü, diş koruması, fonksiyon/uyku kalitesi
- Kişiye özel plan: Splint tasarımı + gerekirse botulinum toksini + fizik tedavi + alışkanlık yönetimi
- Kontroller: İlk 2–4 haftada splint uyumu; 3. ayda klinik değerlendirme; sonrasında 6–12 aylık bakım
Evde Öneriler ve Alışkanlık Yönetimi
- Dudaklar kapalı, dişler ayrı, dil damakta (dinlenme pozisyonu) alışkanlığını edinme
- Akşam kafein/nikotin/alkol tüketimini azaltma
- Sıcak-soğuk kas kompresi ve nazik masaj
- Yüzüstü yatış ve uzun süre çeneyi dayamaktan kaçınma
- Gün içinde dişleri temas ettirmeme hatırlatıcıları (telefon uyarısı, not)
Sık Sorulan Sorular (SSS)
Gece plağı bruksizmi tamamen yok eder mi?
Plağın temel görevi koruma ve yük dağıtımıdır; alışkanlığı tamamen ortadan kaldırmayabilir ancak hasarı ve ağrıyı anlamlı azaltır.
Botoks güvenli mi? Yüz ifadem değişir mi?
Doğru doz ve bölge seçimi ile yüz ifadesi korunur. Geçici çiğneme yorgunluğu olabilir; etki 3–6 ay sürer.
Ne kadar sürede rahatlama olur?
Splint ile genelde ilk haftalarda koruma ve ağrı azalması; botulinum toksini sonrası 3–7 günde belirgin rahatlama beklenir.
Dişlerim aşındı; eski hâline döner mi?
Aşınmanın düzeyine göre kompozit onarım, onley/kron gibi restoratif çözümler planlanabilir.
Gündüz de sıkıyorum; ne yapmalıyım?
Davranış terapisi, hatırlatıcılar ve gerekirse hafif gündüz splinti ile kombine yaklaşım uygulanır.
